De behandeling en het toestel moeten gekozen worden op basis van de behoeften en de kenmerken van de patiënt. Vervolgens verdient het aanbeveling om waar mogelijk te kiezen voor een toestel met weinig klimaatimpact.
Het BCFI vermeldt nu bij de specialiteiten in het Repertorium welke de meest vervuilende gassen bevatten.
Gezondheidsrisico’s van de klimaatverandering
De laatste jaren kunnen we niet meer om de problemen van de klimaatverandering heen. Ze maken deel uit van ons dagelijks leven en zetten ons ertoe aan om onze levensstijl aan te passen.
De medische wereld heeft hier een grote rol in te spelen.
Enerzijds beïnvloedt de klimaatverandering de gezondheid van de mens. Volgens de Wereldorganisatie voor huisartsgeneeskunde (WONCA)1 en de Lancet2 heeft de klimaatverandering al zichtbare gevolgen voor de gezondheid van de mens: toename van de cardiovasculaire en respiratoire morbiditeit en mortaliteit, van infectieziekten, van ondervoeding en verslechtering van de psychische gezondheid (zie ook onderstaande grafiek).
De WGO doet trouwens een oproep om dringend actie te ondernemen3 om onze gezondheid te beschermen.
https://www.cdc.gov/climateandhealth/effects/
Anderzijds heeft de medische activiteit een negatieve invloed op het klimaat. Volgens het rapport van de Lancet ‘Countdown on health and climate change’ was de gezondheidssector in 2017 verantwoordelijk voor 4 tot 6% van de uitstoot van broeikasgassen (ongeveer 2 gigaton CO2), vooral als gevolg van de toeleveringsketen (productie, transport en behandeling van goederen en diensten, waaronder geneesmiddelen)2,4,5.
Wat kunnen we op ons niveau doen op die impact te beperken?
In dit artikel bespreken we meer specifiek de milieu-impact van inhalatoren die gebruikt worden bij astma en COPD.
Impact van inhalatoren op de klimaatverandering
De werkzame stof in inhalatoren kan op verschillende manieren afgeleverd worden.
Bij oplossingen of suspensies voor inhalatie in een spuitbus onder druk wordt de werkzame stof afgegeven in de vorm van een met verneveling gecreëerde aerosol. Die verneveling gebeurt met behulp van drijfgassen of van mechanische energie.
Bij poeders voor inhalatie wordt de aerosol gecreëerd door de kracht van de inademing van de patiënt.
De CO2-voetafdruk van de verschillende vormen van aandrijving is als volgt, met vergelijkbare voorbeelden:
-
< 1 kg CO2 per inhalator voor poeders voor inhalatie en aerosols met mechanische afgifte (Respimat®)
-
1-20 kg CO2 per inhalator voor dosisaerosols die het drijfgas HFA134a bevatten, wat overeenkomt met een traject van 50 tot 120 km met een dieselauto.
-
> 20 kg CO2 per inhalator voor dosisaerosols die het drijfgas HFA227ea bevatten of HFA134a in grote hoeveelheden, wat overeenkomt met een traject van 185 km met een dieselauto.6,7
Op basis van die gegevens is het aan te bevelen om de voorkeur te geven aan poederinhalators of toestellen met mechanische afgifte.
De toestand van de patiënt maakt echter niet altijd een keuze mogelijk. Om poederinhalators correct te gebruiken, moet de patiënt krachtig inademen. Dat is niet altijd mogelijk, vooral bij oudere mensen of mensen met een gestoorde ademhalingsfunctie, of bij kinderen jonger dan 5 jaar.
Bovendien zijn niet alle bronchodilatatoren en inhalatiecorticosteroïden beschikbaar in de meest ecologische vormen.
Tabel met inhalatoren volgens hun ecologische impact (situatie op 26 mei 2023)
| < 1 kg CO2 per inhalator | 1-20 kg CO2 per inhalator | > 20 kg CO2 per inhalator | |
| Kortwerkende bèta 2-mimetica (SABA’s) | |||
| salbutamol | Novolizer Salbutamol | Airomir Autohaler | Ventolin |
| Langwerkende bèta 2-mimetica (LABA’s) | |||
| formoterol | Foradil Formagal Novolizer Formoterol |
Formoair | |
| indacaterol | Onbrez | ||
| olodaterol | Striverdi Respimat | ||
| salmeterol | Serevent Diskus | Serevent Evohaler | |
| Kortwerkende anticholinergica (SAMA’s) | |||
| ipratropium | Atrovent HFA | ||
| Langwerkende anticholinergica (LAMA’s) | |||
| aclidinium | Bretaris Genuair | ||
| glycopyrronium | Seebri Breezhaler | ||
| tiotropium | Spiriva Respimat Spiriva Handihaler Srivasso Handihaler |
||
| umeclidinium | Incruse Ellipta | ||
| SAMA + SABA | |||
| ipratropium + fenoterol | Duovent HFA | ||
| LAMA + LABA | |||
| aclidinium + formoterol | Duaklir Genuair | ||
| glycopyrronium + indacaterol | Ultibro Breezhaler | ||
| tiotropium + olodaterol | Spiolto Respimat Yanimo Respimat |
||
| umeclidinium + vilanterol | Anoro Ellipta | ||
| Inhalatiecorticoïden (ICS) | |||
| beclometason | Qvar Autohaler | ||
| budesonide | Budesonide Easyhaler Miflonide Breezhaler Novolizer Budesonide |
||
| fluticason | Flixotide Diskus | Flixotide dosisaerosol | |
| < 1 kg CO2 per inhalator | 1-20 kg CO2 per inhalator | > 20 kg CO2 per inhalator | |
| LABA + ICS | |||
| formoterol + budesonide | Airbufo Forspiro Bufomix Easyhaler Symbicort Turbohaler |
Symbicort dosisaerosol |
|
| formoterol + beclometason | Inuvair Nexthaler | Inuvair dosisaerosol | |
| formoterol + fluticason | Flutiform | ||
| indacaterol + mometason | Atectura Breezhaler | ||
| salmeterol + budesonide | Zephirus | ||
| salmeterol + fluticason | Aiflusal Forspiro Flutisamix Easyhaler Seretide Diskus |
Flutisacombo Seretide dosisaerosol |
|
| fluticason + vilanterol | Relvar Ellipta | ||
| LABA + LAMA + ICS | |||
| formoterol + glycopyrronium + budesonide | Trixeo Aerosphere | ||
| formoterol + glycopyrronium + beclometason | Trimbow Nexthaler | Trimbow dosisaerosol | |
| indacaterol + glycopyrronium + mometason | Enerzair Breezhaler | ||
| vilanterol + umeclidinium + fluticason | Trelegy Ellipta | ||
Als we de invloed van de gebruikte behandelingen op het klimaat willen beperken, moeten we er in de eerste plaats op toezien dat de aandoeningen en de symptomen van de patiënt onder controle zijn, en dus dat de patiënt een behandeling krijgt die geschikt is voor zijn aandoening en dat hij die juist gebruikt.
Vervolgens kunnen we, indien mogelijk, het meest ecologische toestel kiezen.
Conclusie
Ook de medische wereld moet zich aanpassen aan de uitdagingen waar de klimaatverandering mee gepaard gaat.
Voortaan zal het BCFI in zijn publicaties informeren over de klimaatimpact van geneesmiddelen wanneer er relevante gegevens beschikbaar zijn. Waar mogelijk zullen we daarbij praktische tips geven.
De inhalatoren die gebruikt worden bij zeer frequente aandoeningen hebben een klimaatimpact die beperkt kan worden. In de eerste plaats moet de patiënt de geschikte behandeling krijgen, en in de mate van het mogelijke kunnen we dan voor het minst vervuilende toestel kiezen.
Bronnen
1 Declaration calling for family doctors of the world to act on planetary health. WONCA September 2019.
2 The 2020 report of the Lancet Countdown on health and climate change: responding to converging crises. Lancet 2021; 397: 129-70.
https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2820%2932290-X
3 https://www.who.int/news/item/06-04-2022-who-urges-accelerated-action-to-protect-human-health-and-combat-the-climate-crisis-at-a-time-of-heightened-conflict-and-fragility
4 Décarboner la santé pour soigner durablement. TSP Santé 2021
5 L’empreinte climatique du secteur de la santé. Health Care Without Harm. Rapport vert numéro 1. September 2019.
6 KISS: Green Inhaler Prescribing. NB Medical Education Feb 2021.
7 Asthma inhalers and climate change. NICE Guidance ng80. Maart 2021.
