De auteurs van een systematische review met meta-analyse1 evalueerden bij ouderen met COPD of astma het effect van educatie over het correct gebruik van hun inhalatietoestel. Eerdere studies tonen aan dat verkeerd gebruik van het inhalatietoestel geassocieerd is met slechtere symptoomcontrole2-3. Tot 90% van de patiënten (alle leeftijden) zou hun toestel incorrect gebruiken5. Cognitieve achteruitgang, artrose en kwetsbaarheid (frailty) zijn mogelijke oorzaken waardoor ouderen vaker hun toestel incorrect gebruiken4. In een Folia-artikel over COPD [Folia juni 2018] vermeldden we reeds het belang van het correcte gebruik van het inhalatietoestel. Visuele ondersteuning gecombineerd met een praktische demonstratie verdienen de voorkeur, en dit is best periodiek te herhalen. Op de website van de Belgische Vereniging voor Pneumologie zijn instructiefilms te vinden over het correct gebruik van de verschillende inhalatietoestellen6. Tot op heden was er echter onvoldoende evidentie voor een positief effect van educatieprogramma’s bij ouderen.
De auteurs van de systematische review includeerden 8 studies (4 RCT’s en 4 quasi-RCT’s (randomisatie niet op basis van toeval)) met in totaal 1.812 patiënten met astma of COPD en ouder dan 65 jaar. De interventies vonden plaats in een tweedelijnscentrum (5 studies), een apotheek (2 studies) en in een eerstelijnscentrum (1 studie). Gezondheidswerkers met voldoende opleiding en tijd gaven de educatie. De educatie werd in de ene helft van de studies door een apotheker gegeven, in de andere helft door een arts of verpleegkundige. De meest frequente interventie was educatie door middel van demonstratie met een placebo toestel. Andere interventies waren demonstratie door middel van video (2 studies) en geschreven informatie (2 studies).
De werkzaamheid van de interventies werd geëvalueerd door hun effect op het aantal COPD- of astma-opstoten en hun effect op levenskwaliteit en symptoomcontrole. Levenskwaliteit en symptoomcontrole werden geëvalueerd door middel van vragenlijsten (o.a. St. George’s Respiratory Questionnaire).
Alle RCT’s tonen in vergelijking met gebruikelijke zorg een significante daling van het aantal opstoten in de interventiegroep. Pooling van deze resultaten geeft een reductie van het aantal opstoten met bijna 30% voor de interventiegroep (RR 0,71; 95%-BI 0,59 tot 0,86). Op vlak van verbetering van levenskwaliteit zijn de resultaten minder duidelijk. Slechts de helft van de studies kon op dit eindpunt een verbetering aantonen.
Conclusie
Deze systematische review met meta-analyse toont het belang aan van educatie van een correcte inhalatietechniek bij ouderen met COPD of astma. Educatie door middel van demonstratie met een placebo toestel gecombineerd met uitleg over de ziekte en advies over de aanpak van opstoten reduceert het aantal COPD- of astma-opstoten met bijna 30%.
Specifieke bronnen
1 Maricoto T, Monteiro L. et al. Inhaler technique education and exacerbation risk in older adults with asthma or chronic obstructive pulmonary disease: a meta-analysis. JAGS 2019;67:57-66.
2 Melani AS, Bonavia M, et al. Inhaler mishandling remains common in real life and is associated with reduced disease control. Respir Med 2011;105:930-938.
3 Westerik JA, Carter V, et al. Characteristics of patients making serious inhaler errors with a dry powder inhaler and association with asthma-related events in a primary care setting. J Asthma 2016;53:321-9. doi: 10.3109/02770903.2015.1099160. Epub 2016 Jan 26
4 Gray SL, William DM, et al. Characteristics predicting incorrect metered-dose inhaler technique in older subjects. Arch Intern Med 1996;156:984-8.
5 Lavorini F, Magnan A, Dubus JC, et al. Effect of incorrect use of dry powder inhalers on management of patients with asthma and COPD. Respir Med 2008;102:593-604.
6 https://www.bvpv-sbip.be/publicaties/inhalatiefilmpjes
